Akdeniz Sağlık

İKİNCİ BÖLÜM
Döner Sermaye Ek Ödemelerinde Uygulanacak Temel Esaslar
Temel esaslar
MADDE 5- (Değ: RG: 25.8.2007/26624) (1) Mesai içi veya dışı ayırımı yapılmaksızın, bu Yönetmelik ile ilgili temel esaslar aşağıda belirtilmiştir.
a) Bu Yönetmelik kapsamındaki sağlık kurum ve kuruluşlarının, sağlık hizmetlerinden elde edilen gelirlerinin tamamı döner sermayeye gelir kaydedilir. İlgili kurum ve kuruluşun o dönemde elde ettiği gayrisafi hasılattan öncelikle Hazine payı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı ve Bakanlık merkez payı ayrıldıktan sonra kalan miktarın kurumlarda asgari %50’si, kuruluşlarda ise %35’i, 2/9/1961 tarihli ve 10896 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumları ile Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkındaki 209 Sayılı Kanun Gereğince İşletme, İdare ve Muhasebe İşlerine Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda kurum ve kuruluşların ihtiyaçlarının karşılanması ve vadesi gelen borçların ödenmesi için ayrılır. Kalan kısım personele ek ödeme olarak dağıtılabilir.
b) Ek ödeme, personelin kurum ve kuruluşa fiilen katkı sağladığı sürece verilebilir. Personelin katkısıyla elde edilen döner sermaye gelirlerinden, o kurumda görevli personele yapılabilecek ek ödeme toplamı, (ilgili kurum veya kuruluşun o dönemdeki) döner sermaye gelirinden, Hazine payı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu payı ve Bakanlık merkez payı ayrıldıktan sonra kalan miktarın kurumlarda %50’sini, kuruluşlarda ise %65’ini aşamaz.
c) Bağış, faiz geliri gibi personelin katkısına dayanmayan döner sermaye gelirleri hiçbir şekilde personele ek ödeme olarak dağıtılamaz.
ç) Kurumlarda, tabip muayene ve girişimsel işlemler puanına esas olan, tabip muayene ve girişimsel işlemleri yapmadığı hâlde yapmış gibi gösterenler ve tıbben gerekmediği hâlde girişimsel işlemleri artıranlar hakkında başhekim tarafından idarî soruşturma başlatılır. Muayene ve girişimsel işlemlerin yapılıp yapılmadığının takibi ile bu konudaki gerekli düzenlemelerin yapılmasından başhekim sorumludur. Başhekimce, hastanede yapılan hizmetlerin düzenli kayıt altına alınması ve kurumlara gönderilen faturaların hatasız düzenlenmesini sağlamak amacıyla, girişimsel işlemlerin, bütçe uygulama talimatı/tebliği ilkelerine uygunluğu ile bu işlemlerin nitelik ve nicelik yönünden değerlendirilmesi ve denetlenmesi için inceleme heyeti oluşturulur. Heyet, girişimsel işlemlerin yapılmasından tahakkuk ve faturalanmasına kadar geçen süreçte, tıp etiği ve kayıtlara uygunluğunu denetler. Ayrıca, heyet, girişimsel işlemlerle ilgili itiraz ve şikâyetleri değerlendirir. Heyet, o dönem içinde yapacağı incelemeler sonucunda hazırlayacağı raporu döner sermaye komisyonunun toplantısı öncesinde başhekime sunar. Başhekim, inceleme heyeti üyelerini, mesleğinde en az 10 yıl çalışmış, yok ise daha az çalışmış ve disiplin cezası almamış olan eğitim ve araştırma hastanelerinde şef, şef yardımcıları ve başasistanlar veya uzman tabip, devlet hastanelerinde uzman tabipler yok ise diğer tabipler arasından seçer. İnceleme heyeti üyelerinin yapmış oldukları işlemlerin değerlendirilmesi ve denetlenmesi başhekim tarafından yapılır. İnceleme heyeti üye sayısı, hastanenin yatak sayısı ve personel sayısı dikkate alınarak 3’ten az, 9’dan fazla olamaz. İnceleme heyeti üyelerinin görev süresi, takvim yılı sonu itibarıyla sona erer. Görev süresi sona eren üye tekrar seçilebilir. Heyet başkanlığını meslekte en kıdemli olan üye yapar. İnceleme heyeti kararlarını salt çoğunluğuyla alır. Oyların eşitliği hâlinde, başkanın oyu yönünde karar alınmış sayılır. İnceleme heyetinin, çalışmaları sırasında ihtiyaç duyduğu bilgi ve belgeler ile kayıtlar ilgili birimlerce ivedilikle temin edilerek heyete sunulur. Heyetin sekreteryasını hastane müdürü yapar. İnceleme heyeti kararları başhekimce uygulanır. Başhekim, inceleme heyeti kararlarına istinaden ek ödemeye esas olacak işlemleri sonuçlandırarak kesin karara bağlar. Başhekimce, önceki ödeme dönemleri için inceleme yaptırılabilir. İnceleme heyetinin raporuna istinaden hakkında disiplin soruşturması açılıp, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125 inci maddesine göre cezalandırılanlardan; uyarma cezası alanlara bir ay, kınama cezası alanlara iki ay, aylıktan kesme cezası alanlara üç ay, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlara altı ay süreyle ek ödeme yapılmaz. Ek ödeme yapılmaması işlemine, cezanın ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren başlanır.
d) Kuruluşlarda, tabip muayene ve girişimsel işlemler puanına esas olan, tabip muayene ve girişimsel işlemleri yapmadığı hâlde yapmış gibi gösterenler hakkında, idarî soruşturma başlatılır. Tabip muayene ve girişimsel işlemlerin yapılıp yapılmadığının takibi ile bu konudaki gerekli düzenlemelerin yapılmasından İl Sağlık Müdürü sorumludur. Söz konusu idarî soruşturma raporuna istinaden hakkında, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125 inci maddesine göre cezalandırılanlardan; uyarma cezası alanlara bir ay, kınama cezası alanlara iki ay, aylıktan kesme cezası alanlara üç ay, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlara altı ay süreyle ek ödeme yapılmaz. Ek ödeme yapılmaması işlemine, cezanın ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren başlanır.
e) Birinci, ikinci, üçüncü basamak kurum veya kuruluşlar arasında geçici veya re’sen görevlendirilen personele, görevlendirildiği kurum veya kuruluştan ek ödeme yapılır. Bakanlık merkez teşkilatından bu Yönetmelik kapsamındaki kurum veya kuruluşlara geçici görevle görevlendirilen personele de, görevlendirildiği kurum veya kuruluştan ek ödeme yapılır. Ancak;
1) Döner sermayesi bulunmayan Bakanlığa bağlı kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurum veya kuruluşlarında (Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü hariç) geçici veya re’sen görevlendirilen personel, bir yıl içinde toplam üç ayı geçmemek üzere asıl kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluşun ek ödemesinden faydalanır. Bu şekilde yapılan görevlendirmelerde personele kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması esas alınarak ek ödeme yapılır.
2) Bakanlık merkez teşkilatında ve Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığında görevlendirilen personel ile 2/5/2006 tarihli ve 26156 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yalova Termal Kaplıcaları İşletme İdaresinin Çalışma Usul ve Esasları ile İşletmeye Dair Her Türlü Malî ve İdarî Muamelelerin Yürütülme Şekline ve Muhasebe Usullerine Dair Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca görevlendirilen personele süre sınırı aranmaksızın asıl kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluştan ek ödeme yapılır. Bu şekilde yapılan görevlendirmelerde personel, kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması ve kendi kadro-unvan katsayısı, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması ve kendi kadro-unvan katsayısı esas alınarak değerlendirilir
3) Bakanlık istihdam planlama kurulunca ihtiyaç planlaması yapılan yerlerde re’sen geçici olarak görevlendirilen uzman tabip, uzman diş tabibi, tabip ve diş tabiplerine asıl kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluşun döner sermayesinden, kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması ve kendi kadro-unvan katsayısı, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması ve kendi kadro-unvan katsayısı esas alınarak ek ödeme yapılır. Bu şekilde tavan ek ödeme tutarına ulaşılamaması hâlinde, toplam olarak tavan ek ödeme tutarını geçmeyecek şekilde ayrıca bunlara görevlendirildikleri kurum veya kuruluştan da ek ödeme yapılır.
4) Kendi isteği ile Bakanlık dışındaki kurumlara geçici görevlendirilen personele, bu Yönetmelik uyarınca ek ödeme yapılmaz.
5) İkinci görevle görevlendirilen personel ek ödemesini, ikinci görevli olduğu kurum veya kuruluştan alır.
6) Sağlık Grup Başkanı olarak görevlendirilen tabiplere kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluştan ek ödeme yapılır.
7) Kuruluş personelinden 11/4/1949 tarihli ve 5368 sayılı Verem Savaşı Hakkında Kanun uyarınca verem savaş derneği dispanserlerine görevlendirilen personele, verem savaş dispanserleri ile ilgili olarak Bakanlıkça belirlenen kriterleri yerine getirmeleri kaydıyla süre sınırı aranmaksızın il sağlık müdürünün kararıyla il performans puan ortalamasından ek ödeme yapılabilir.
8) Hizmete yeni açılacak olan kurumlarda Bakanlıkça görevlendirilen kurucu baştabip, kurucu hastane müdürü ile diğer personele kurum hizmete açılana kadar asıl kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluştan ek ödeme yapılır. Bu şekilde yapılan görevlendirmelerde personel, kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması ve görevlendirildiği görev için öngörülen kadro-unvan katsayısı, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması ve görevlendirildiği görev için öngörülen kadro-unvan katsayısı esas alınarak değerlendirilir.
f) Bakanlıkça veya amirince hizmet içi eğitim kurslarına katılması uygun görülen personele ve eğiticilere eğitim süresince kadrosunun bulunduğu kurum veya kuruluştan, kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması esas alınarak, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması esas alınarak ek ödeme yapılır.
g) Yılda en fazla iki defa görevlendirme suretiyle kendi alanı ile ilgili kongre, konferans, seminer ve sempozyum gibi etkinliklere katılan personele, söz konusu etkinliklerde geçen günleri çalışılmış olarak kabul edilerek, kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması, kuruluşlarda ise (il, ilçe veya sağlık kuruluşu) performans puan ortalaması esas alınarak ek ödeme yapılır. Bu şekilde görevlendirmelerde çalışılmış kabul edilecek süre, bir takvim yılı içinde toplam 15 günü geçemez.
ğ) 25/6/2001 tarihli ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 18 inci maddesinin dördüncü fıkrasının son cümlesi uyarınca haftada bir gün izinli sayılan yönetim kurulu üyeleri, izinli sayıldığı bu günlerde kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması, kuruluşlarda ise il performans puan ortalaması esas alınarak değerlendirilir.
h) Kadrosu Maliye Bakanlığına ait olup, döner sermaye işletmelerinin muhasebe birimlerinde görev yapan personele bu Yönetmelikte belirlenen oranda ek ödeme yapılır.
ı) Bu Yönetmelik kapsamında olan kurum ve kuruluşlarda uygulanacak döner sermaye ek ödeme tutarı, tavan ek ödeme tutarını geçemez. Bu Yönetmelik kapsamındaki kurum ve kuruluşlarda 10/7/2003 tarihli ve 4924 sayılı Kanun uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edilen sağlık personeli ile 181 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 3 üncü maddesi uyarınca istihdam edilen sözleşmeli personele yapılacak ek ödemenin tutarı, aynı birimde aynı unvanlı kadroda çalışan ve hizmet yılı aynı olan emsali sağlık personeli esas alınarak belirlenir ve bunlara yapılabilecek ek ödeme, hiçbir şekilde emsaline yapılabilecek tavan ek ödeme tutarını geçemez.
i) Kurumlarda bu Yönetmelik uyarınca devlet hastanelerinde genetik, biyokimya ve mikrobiyoloji gibi laboratuvar hizmetlerinde çalışan tıpta uzmanlık eğitimi almış olanlar için Bakanlıkça belirlenen kriterleri yerine getirmeleri kaydıyla, Kurum Personelinin Hizmet Alanı Kadro-Unvan Katsayıları (EK-3) tablosundaki “2,5” olan hizmet alanı kadro-unvan katsayısı uygulanır. Bakanlıkça belirlenen kriterleri yerine getirmedikleri takdirde "2,5" olan hizmet alanı kadro-unvan katsayısı "2" olarak uygulanır. Laboratuvarda çalışan diğer personel için ise bu belirlenen kriterlerin uygulanmasına katkısı olanlar için hizmet alanı kadro-unvan katsayısı %10 oranında artırılabilir veya katkısı olmayanlar için ise hizmet alanı kadro-unvan katsayısı %10 oranında azaltılabilir. Eğitim ve araştırma hastanelerinin biyokimya, mikrobiyoloji ve diğer laboratuvar birimlerinde görev yapan klinik şefi, şef yardımcıları, başasistan ve uzmanlara, Bakanlıkça belirlenen kriterleri yerine getirmeleri kaydıyla, hastane hizmet puan ortalamasının %20’sine kadar ek puan verilebilir.
j) Eğitim ve araştırma hastanelerinde enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji klinikleri, devlet hastanelerinde ise enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanları, bu Yönetmeliğin 17 nci maddesinde biyokimya ve mikrobiyoloji branşları için belirlenen esaslar çerçevesinde aşağıdaki işlemlerin belgelenmesi ve başhekimce onaylanması kaydıyla hastane hizmet puan ortalamasından değerlendirilir.
1) Hastane enfeksiyonlarının önlenmesi ve enfeksiyon saptanması hâlinde kontrol altına alınmasını sağlayacak bir organizasyon ve çalışma programı oluşturmak,
2) Yatarak tedavi edilen hastalarda tespit edilen pozitif kültürleri takip ederek sonuçlandırmak ve raporlamak,
3) Meslek içi eğitim programını planlayarak, bütün birimlerdeki tıbbi ve idarî personele, hastane enfeksiyonları ve ameliyat sonrası enfeksiyonlar ile mücadele konusunda her ay en az bir kez meslek içi eğitim vermek,
4) Hastanede, hastane enfeksiyonlarıyla ilgili sürveyans çalışmaları yapmak,
5) Hastane enfeksiyonu düşünülen hastalar ile servis ortamı ya da ameliyathaneler için gerekli mikrobiyolojik incelemeleri yapmak veya yaptırmak,
6) Birimlerde uygulanmakta olan dezenfeksiyon ve antisepsi işlemleriyle ilgili kliniklere yardımcı olmak,
7) Kurum içinde enfekte hastalar, personel, ziyaretçi, yiyecek, içecek, haşere, vektör ve hava aracılığı ile asepsi ve antisepsi yetersizliği, araç gereç ve başka nedenlerle meydana gelebilecek enfeksiyon ve yayılmalara karşı gerekli tüm tedbirleri almak,
8) Bulaşıcı hastalıkların tespitini yapmak ve mevzuata uygun şekilde ilgili makamlara bildirmek.
Enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji branşının hastane hizmet puan ortalamasından değerlendirildiği durumlarda, döner sermaye komisyonunca, devlet hastanelerinde enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanlarının hizmet alanı – kadro-unvan katsayısı %10 oranında azaltılabilir veya artırılabilir, eğitim ve araştırma hastanelerinde ise enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji klinik şefi, şef yardımcısı, başasistan ve uzmanlara hastane hizmet puan ortalamasının %20’sine kadar ek puan verilebilir.
k) Eğitim ve araştırma hastaneleri için devlet hastanelerindeki değerlendirme kriterleri kullanılır. Ancak, burada kişi yerine klinik şefliği birimi değerlendirilir. Klinik içinde görevli personelin performans puanının hesaplanmasında klinik hizmet puan ortalaması, klinik dışında çalışan personelin performans puanının hesaplanmasında hastane hizmet puan ortalaması esas alınır. Ancak, klinikte çalışan tabip dışı personelin net performans puanının hesaplamasında, hastane hizmet puan ortalamasının esas alınmasına, döner sermaye komisyonunca karar verilebilir.
l) Yan dal klinikleri, ana dal içinde değerlendirilebilir.
m) Kurumlara bağlı semt poliklinikleri, kurumların bir parçasıdır. Eğitim ve araştırma hastanelerine bağlı semt poliklinikleri (gündüz hastaneleri) ilgili kliniklerle ilişkilendirilerek burada çalışan personel, bağlı olduğu klinikteki eşdeğer personel gibi değerlendirilir.
n) Eğitim ve araştırma hastanelerinde biyokimya, mikrobiyoloji ve benzeri laboratuvar hizmetlerini yürüten klinik şefi, şef yardımcısı, başasistan ve uzman tabipler ile diğer personelin net performans puanlarının hesaplanmasında, klinik hizmet puan ortalaması yerine hastane hizmet puan ortalaması esas alınır.
o) Özel dal hastanelerinde (göğüs hastalıkları ve benzeri) hizmetin sürdürülebilmesi için döner sermaye komisyonunca kabul edilerek belirlenen kliniklerde (tüberküloz servisi ve benzeri) ve özel birimlerde (uyku laboratuvarı, kemoterapi, solunum fizyolojisi, hasta eğitim polikliniği, indükte balgam ünitesi ve benzeri) çalışan tabipler için, tabip muayene ve girişimsel işlem puanları ile hastane hizmet puan ortalaması birlikte değerlendirilir. Yüksek bulunan net performans puanı esas alınır. Yukarıdaki bölümlerdeki işlemler, kliniklerce yapılıyorsa burada çalışan tüm personel için, klinik hizmet puan ortalaması ile hastane hizmet puan ortalaması birlikte değerlendirilerek yüksek olan klinik veya hastane hizmet puan ortalaması, net performans puan hesaplanmasında esas alınır.
ö) Eğitim ve araştırma hastanelerinde kliniklerde çalışan klinik şefi, şef yardımcısı, başasistan ve uzman tabipler puanlandırılır.
p) Eğitim ve araştırma hastanelerinde görevli asistanlara, rotasyon eğitimi süresince asıl kurumlarındaki bağlı olduğu kliniğin, klinik hizmet puan ortalaması esas alınarak ek ödeme yapılır. Asistanlar, aynı kurum içindeki rotasyonlarda ise kadrosunun bulunduğu klinik esas alınarak değerlendirilir. Ancak asistanlar, kendi kurumundaki asistanlık eğitimi sırasında ana dala bağlı yan dallarda geçen eğitim süresince yan dal kliniğinden değerlendirilebilir.
r) Eğitim ve araştırma hastaneleri ile devlet hastanelerinde, tabip muayene ve girişimsel işlemler puanı bulunmayan uzman tabipler (temel tıp bilimleri uzmanları) ile yoğun bakım, yenidoğan, yanık ve diyaliz üniteleri dışındaki kanser erken teşhis tarama ve eğitim merkezi gibi tıbbi ve idarî ünitelerde çalışan uzman tabip ve tabipler hastane hizmet puan ortalamasından, (0,8) kadro-unvan katsayısı esas alınarak değerlendirilir.
s) (j) ve (z) bentleri uyarınca hastane hizmet puan ortalaması üzerinden değerlendirilen uzman tabiplerden, askerlik veya ücretsiz izin sebebiyle görevinden ayrılanlar hariç olmak üzere diğer tüm nedenlerle fiilen görev yapmayanlar, bölende yer alan uzman tabip sayısına dâhil edilir.
ş) Girişimsel İşlemler Listesinde (EK-6) yer alan, puanı 1500 ve üzerinde olan cerrahi işlemlerin ekip hâlinde yapılması durumunda birinci ve ikinci hekime, yapılan işlemin puanı bölünmeden ayrı ayrı verilir.
t) Kurumlarda, bilimsel çalışma destek puanı, ilgili çalışmaların baştabiplikçe belirlenen şekilde belgelenmesi hâlinde verilir.
u) Kurumlarda, eğitici destekleme puanı, baştabiplikçe belirlenen şekilde belgelendirildiği takdirde, o dönem için verilir.
ü) Kurumlarda, baştabip yardımcıları veya hastane müdür yardımcılarının sayısı, kurum standart kadro sayısından fazla ise net performans puanı hesaplamasında hastane hizmet puan ortalaması kullanılmayıp, kurum standart kadro sayısının hastane hizmet puan ortalaması ile çarpımının, baştabip yardımcısı veya hastane müdür yardımcısı sayısına bölümü sonucu bulunan puan esas alınır. Ancak, hastane müdür yardımcıları ile baştabip yardımcılarından askerlik veya ücretsiz izin sebebiyle görevinden ayrılanlar hariç olmak üzere diğer tüm nedenlerle fiilen görev yapmayanlar, bölende yer alan personel sayısına dâhil edilir.
v) Kurumlarda, Bakanlık hasta hakları kurulu raporuna istinaden hakkında disiplin soruşturması açılıp, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 125 inci maddesine göre cezalandırılan personelden; uyarma cezası alanlara bir ay, kınama cezası alanlara iki ay, aylıktan kesme cezası alanlara üç ay, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanlara dört ay süreyle, net performans puanının dönem ek ödeme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutar, tavan ek ödeme tutarını geçmiyorsa, net performans puanının dönem ek ödeme katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutardan, eğer geçiyorsa tavan ek ödeme tutarından %30 oranında kesinti yapılır. Kesinti işlemine cezanın ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren başlanır.
y) Kurumlarda özellik arz eden riskli bölümler; ameliyathane, yoğun bakım, doğumhane, yenidoğan, süt çocuğu, yanık, diyaliz, acil servis-poliklinik, ruh sağlığı ve hastalıkları hastanelerinin psikiyatri servisleri ve kemik iliği nakil üniteleridir. Özellik arz eden riskli birimlerde kısmi süreli çalışan personel, çalıştığı süre kadar riskli birimler için öngörülen katsayılar üzerinden değerlendirilir.
z) Kurumlarda, döner sermaye komisyonu 2/3 oy çokluğu ile, hastane hizmet puan ortalamasından değerlendirilecek, branşı gereği hasta sayısı çok düşük olan, fakat yataklı tedavi kurumlarında bulunması da gerekli olan, eğitim ve araştırma hastanelerinde klinikleri, devlet hastanelerinde branşları (tıpta uzmanlık tüzüğünde belirtilen uzmanlık dalları) belirler. Ancak, hastane hizmet puan ortalaması, branş ve klinik için verilir. Belirlenen branştaki tabip sayısı ile klinik sayısının birden fazla olduğu kurumlarda hastane hizmet puan ortalaması devlet hastanelerinde tabip sayısına, eğitim ve araştırma hastanelerinde ise klinik sayısına bölünerek devlet hastanelerinde tabiplere, eğitim ve araştırma hastanelerinde kliniklere bölüştürülür.